Wat leveren beweeggames eigenlijk op?

“Er is sterk bewijs dat beweeggames kunnen bijdragen aan meer beweeggedrag”, vertelt Bulkens. “Het overgrote deel van de studies rapporteert verbeteringen in balans, coördinatie, bewegingsvrijheid en motorische vaardigheden. Daarnaast laten veel studies positieve psychologische en sociale effecten zien. Mensen ervaren plezier. Samenwerken versterkt sociale binding en dat helpt om vol te houden.”

Toch zijn de resultaten niet op alle vlakken eenduidig. Over veranderingen in vet- of spiermassa bijvoorbeeld, lopen de conclusies uiteen. “De ene studie ziet verbeteringen, de andere ziet geen verschil. Soms is het effect zelfs kleiner dan in de controlegroep. Dat heeft veel te maken met hoe en bij wie de beweeggames worden ingezet. De doelgroep, duur van het programma, begeleiding en technologie. Al die factoren beïnvloeden het resultaat.”

Precies daarom benadrukt hij dat er geen sprake is van een “gouden ei”. Bulkens: “Beweeggames kunnen effectief zijn, maar alleen als ze passen bij het doel en de context. Het vraagt veel van de professional om de juiste keuzes te maken.”

De factsheet vertaalt die inzichten in praktische richtlijnen. Dat zijn: “knoppen waaraan je als professional kunt draaien”, aldus Bulkens. “De eerste is de keuze van het spel. Een beweeggame moet passen bij de doelgroep. Voor veel mensen werkt samenspelen motiverend. Competitie kan leuk zijn, maar sommige kinderen die motorisch minder vaardig zijn, hebben misschien baat bij een spel zonder puntentelling.”

Ook technologie is een belangrijke factor. “Een VR-bril kan indrukwekkend zijn, maar is niet altijd veilig of gebruiksvriendelijk voor bijvoorbeeld ouderen. Sommige systemen werken met camera’s, zodat je niets hoeft vast te houden. Dat kan een groot verschil maken voor ouderen of mensen met beperkte mobiliteit.”

Daarnaast speelt begeleiding een cruciale rol. Bulkens illustreert dat met een praktijkvoorbeeld: “In Almelo komt wekelijks een groep ouderen bijeen om onder begeleiding virtueel te skiën of beweeggames te spelen. Zet je de apparatuur gewoon neer en zeg je ‘veel plezier’, dan is de kans klein dat ze blijven komen. Maar met een begeleider erbij – bijvoorbeeld een fysiotherapeut die de balans traint en aandacht heeft voor veiligheid – blijft de groep gemotiveerd. Vaak combineren ze het met een kop koffie of lunch achteraf. Dan wordt het ook een sociaal moment.”

Volgens Bulkens maakt juist die menselijke factor het verschil: “De technologie is een hulpmiddel. De professional zorgt voor de verbinding, de motivatie en de borging. Beweeggames zijn een aanvulling op hun werk, geen vervanging van hun rol.”

Het onderzoek toont overtuigend aan dat beweeggames op korte termijn effect hebben, maar kennis over duurzame gezondheidswinst ontbreekt grotendeels. “De meeste studies duren enkele maanden, sporadisch een jaar”, weet Bulkens. “Dat is begrijpelijk, want langdurig onderzoek is duur en technologie verandert snel. Toch is het belangrijk om te weten of mensen door beweeggames ook op de lange termijn actiever worden.”

Nieuwe vragen dienen zich aan: welke elementen van een beweeggame werken echt motiverend en voor wie? Hoe zorg je ervoor dat een interventie duurzaam wordt ingebed in de praktijk? “We weten dat er verschillende knoppen zijn, maar nog niet precies hoe je eraan moet draaien. Daarvoor is meer onderzoek zinvol.”

Praktisch en realistisch

De factsheet is bedoeld voor sport- en beweegprofessionals die beweeggames (willen) gebruiken, niet als voorschrift maar als hulpmiddel. “We zeggen niet dat iedereen aan de beweeggames moet”, benadrukt Bulkens. “Maar met deze kennis kun je weloverwogen beslissen of het bij jouw doelgroep past, en hoe je het effectief inzet.”